Śledź nas na:



Aspekty resocjalizacyjne skazanych w kodeksie karnym

Od zarania ludzkości każdy, kto popełnił jakiś czyn niezgodny z ogółem norm i praw rządzących dana wspólnotą musiał ponieść karę. A sposobów karania było mnóstwo. Od różnych zadań, które potencjalny skazany miał wykonać na korzyść swojej społeczności, dziś nazywamy to praca społecznymi, poprzez różnego rodzaje kary fizyczne, aż po karę izolacji, karę więzienia. Już starożytni posługiwali się tego typu sankcją. Kiedy któryś z ich obywateli popełnił czyn nieakceptowany społecznie został skazywany na wypędzenie z polis. Było to jednoznaczne z izolacją od społeczeństwa i utratą wszystkich praw obywatelskich.

Od wielu tysięcy lat ludzie budowli więzienia i lochy dla ludzi, którzy sprzeciwiali się ustrojowi lub tez dla jeńców wojennych. Od tamtych czasów instytucja więzienia przeszła znaczna ewolucję. Dziś mówimy o więzieniu jako instytucji karne i resocjalizacyjnej. Współcześnie mówiąc o zakładzie karnym mamy na myśli miejsce, w którym osoby skazane prawomocnym wyrokiem sądu odbywają karę pozbawienia wolności. W Polsce do 1970 roku terminem więzienie określano nie miejsce, lecz samą karę pozbawienia wolności. Mamy kilka rodzajów zakładów karnych i typologii ich podziału. Istnieją więc zakłady karne, które ze względu na rodzaj dzielimy na: zakłady dla młodocianych, zakłady dla odbywających karę po raz pierwszy, zakłady dla recydywistów penitencjarnych, zakłady dla odbywających karę aresztu wojskowego. Zakłady karne mogą być organizowane jako: zakłady karne typu otwartego, półotwartego oraz zamkniętego. Podział zakładów karnych na różne rodzaje różni się między sobą: stopniem zabezpieczenia oraz rodzajem izolacji skazanych, a więc również ich obowiązkami i uprawnieniami. Skazani odbywają w nich karę pozbawienia wolności w jednym z trzech systemów: programowego oddziaływania, terapeutycznym lub zwykłym. Podział ten służy również do klasyfikacji skazanych.  Współczesne systemy penitencjarne przywiązują dużą wagę do resocjalizacji skazanych. Znalazło to oczywiście swoje odbicie o polskim kodeksie karnym z 1 września 2007 roku, na podstawie którego odbywa się wykonywanie orzeczeń wydanych w postępowaniu sądowym karnym i w postępowaniu w sprawach o wykroczenia.

Mówiąc o resocjalizacji mamy na myśli proces modyfikacji osobowości jednostki społecznej,  w celu przystosowania jej do życia w danej zbiorowości, a w węższym rozumieniu w społeczeństwie polegający na tym, iż poprzez odpowiednie zabiegi kształtuje się jej normy społeczne i wartości, których nie miała ona możliwości przyswoić wcześniej w trakcie socjalizacji, jednocześnie powodując, iż rezygnuje ona z przyswojonych do tej pory reguł działania będących sprzecznymi z systemem aksjonormatywnym tej zbiorowości/społeczeństwa. W każdym społeczeństwie istnieją odpowiednie instytucje, dzięki którym może odbywać się resocjalizacja. Sama resocjalizacja może odbywać się na terenie więzienia, w zakładach poprawczych czy w kościele, lecz także w szkole, rodzinie czy w zakładzie pracy.  Podstawowym terminem stosowanym w resocjalizacji skazanych jest kara. Ale czym tak naprawdę ona jest? Według Słownika Języka Polskiego kara to określona przepisami prawa dolegliwość dla podmiotu prawa będąca sankcją za niepodporządkowanie się normom prawnym. Kary mogą wymierzać jedynie podmioty uprawnione, zazwyczaj organy państwa, ale ustawa może upoważniać do tego inny podmiot. Najczęściej karę nakładają: organy administracji publicznej, sądy, organy dyscyplinarne.  Natomiast kara kryminalna to konsekwencja popełnienia przestępstwa, którą jest określona przez prawo karne dolegliwość i w której wyraża się dezaprobata czynu i osoby sprawcy.  Według Kodeksu karnego karami są: grzywna, ograniczenie wolności ( 1-12 miesięcy), pozbawienie wolności, 25 lat pozbawienia wolności, dożywotnie pozbawienie wolności.  W kolejnych artykułach mamy dokładnie opisane czego dotyczą owe kary i jak je sankcjonować. Zakład karny jest więc to instytucja, „ w której odbywa się karą pozbawienia wolności, będącą jedną z zasadniczych kar za popełnione przestępstwa, trwającą najmniej 3 miesiące najwięcej 15 lat; za przestępstwa zagrożone karę śmierci można orzec pozbawienie wolności na okres 25 lat(…)”  Kara kryminalna jest przewidziana więc za popełnienie przestępstwa. Wiąże się z niezaprzeczalną szkodliwością czynu, które popełnił sprawca. Nieletni popełnia czyn karalny, a nie przestępstwo. Dorosły popełnia przestępstwo, bo trzeba je udowodnić.

Przestępstwem jest każdy czyn, który spełnia 3 warunki:
1. Czyn musi być dokonany – zasadniczo nie karane są zamiary, chyba, że ma charakter dużej szkodliwości
2. Niezgodność danego czynu z aktualnie obowiązującymi przepisami
3. Czyn musi charakteryzować się dużą szkodliwością społeczną. 

Kara kryminalna powoduje trojakiego rodzaju dolegliwości: dolegliwość fizyczna- np. kara pozbawienia wolności, dolegliwość psychiczna – związana z deprawacją ważniejszych potrzeb psychicznych, dolegliwość społeczna – związana z ograniczoną możliwością pełnienia ról społecznych.   Po co jednak stworzone owe kary, jaki jest ich cel? Wyróżniamy tutaj trzy typy koncepcji. Pierwsza z nich zakłada, że kara jest celem samym w sobie, co oznacza, że nie spełnia ona celów użytecznych tzn., że kara jest wykonywana za konkretnie popełniony czyn. Druga mówi, że kara jest środkiem do realizacji celów użytecznych – cel użyteczny – to naprawa zachowania przestępcy. Zakłada się, że kara nie może być represyjna, należy dać mu szansę na poprawę. Koncepcje koalicyjne natomiast łączą dwa poprzednie elementy – ma stosować element represji wobec sprawcy i być jednocześnie drogą pozwalającą na poprawę zachowania. Inny podział mówi nam o teorii retrybutywnej, która mówi nam, że kara jest odpłatą za zło, powinna nastąpić równowaga między karą, a czynem, musi być sprawiedliwa i adekwatna do popełnionego czynu, bierze się nie charakter przestępstwa, ale charakter czynu; oraz o teoriach prewencyjnych, które zakładają konieczność poprawy przestępcy. Osiąga się dzięki temu dwa cele:
1. Dobro indywidualne, czyli odstrasza się sprawcę od popełnienia kolejnych przestępstw
2. Dobro społeczne – w postaci odstraszenia, przestrogi innych osób – tę rolę spełniają media.